Nguyễn Hưng Quốc
Ðã có vô số người viết về chiến tranh Việt Nam. Hầu hết
đều tập trung nhìn từ góc độ lịch sử và chính trị. Từ góc độ lịch sử,
người ta xem chiến tranh như một cái gì đã kết thúc, ở đó, người ta đã
biết rõ ai thắng ai bại; vấn đề chỉ còn là tìm hiểu nguyên nhân, mức độ
và ý nghĩa của những sự thắng bại đó mà thôi. Từ góc độ chính trị, người
ta nhìn chiến tranh Việt Nam như một cái gì đang tiếp diễn, ở thì hiện
tại, ở đó, họ vẫn là chiến sĩ, đứng hẳn trong một chiến tuyến nhất định,
lòng sôi sục thù hận, như cái thời trước 1975, với ngòi bút (hay bàn
phím computer) trong tay, cứ nhắm thẳng quân thù mà... chửi.
Tiếc, cho đến nay, rất hiếm người nhìn chiến tranh Việt
Nam từ góc độ văn hoá. Mà, theo tôi, đó mới chính là góc nhìn cần thiết
và thú vị nhất, từ đó, chúng ta có thể thấy được ít nhất hai khía cạnh
quan trọng của chiến tranh: một, những động lực âm thầm đằng sau các
quyết định và các cách ứng xử trong chiến tranh; và hai, vô số các cuộc
chiến tranh khác về cuộc chiến tranh đã kết thúc ấy: những cuộc chiến
tranh trên sách báo, phim ảnh, đủ loại phương tiện truyền thông và, quan
trọng hơn cả, trong chính tâm hồn những người từng tham dự, một cách
trực tiếp hay gián tiếp, vào cuộc chiến tranh ấy. Khía cạnh thứ nhất
chính là văn hoá chiến tranh trong khi khía cạnh thứ hai là văn hoá hậu
chiến.
Trong văn hoá chiến tranh, có ba điều, theo tôi, đáng kể
nhất: chủ trương phi-nhân hoá kẻ thù, mỹ học về bạo động và đạo đức học
về sự phá hoại.
